Inflacja to zjawisko ekonomiczne polegające na wzroście ogólnego poziomu cen towarów i usług w gospodarce. Oznacza to, że za tę samą ilość pieniędzy możemy kupić mniej dóbr i usług niż wcześniej. Inflacja obniża więc siłę nabywczą pieniądza i wpływa na nasze finanse osobiste.
Jak powstaje inflacja?
Inflacja może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak:
- Nadmierna podaż pieniądza w obiegu, która przekracza tempo wzrostu gospodarczego. Jeśli jest zbyt dużo pieniędzy w obiegu, a nie ma wystarczającej ilości dóbr i usług do kupienia, to ceny będą rosły.
- Wzrost kosztów produkcji, np. surowców, energii, płac czy podatków. Jeśli producenci ponoszą wyższe koszty wytworzenia swoich produktów, to będą chcieli je sprzedać po wyższej cenie, aby utrzymać swoje marże zysku.
- Wzrost popytu na dobra i usługi, który przewyższa podaż. Jeśli ludzie mają więcej pieniędzy do wydania, a nie ma wystarczającej ilości dóbr i usług do zaspokojenia ich potrzeb, to ceny będą rosły.
- Import inflacji z zagranicy. Jeśli ceny artykułów importowanych przez dany kraj wzrastają, to wpływa to na koszty produkcji krajowych i ostatecznie na ceny krajowych produktów.
Popyt a podaż – różnice
Popyt i podaż to dwa podstawowe pojęcia ekonomii, które opisują zachowanie konsumentów i producentów na rynku.
🟢 Popyt oznacza ilość dóbr lub usług, którą konsument jest gotowy kupić przy danym poziomie cen.
🔴 Podaż oznacza ilość dóbr lub usług, którą producent jest gotowy sprzedać przy danym poziomie cen.
Popyt i podaż są ze sobą powiązane i wpływają na kształtowanie się cen i ilości sprzedawanych produktów. Zazwyczaj, im wyższa jest cena, tym niższy jest popyt i wyższa podaż. Im niższa jest cena, tym wyższy jest popyt i niższa podaż. Punkt, w którym krzywe popytu i podaży się przecinają, nazywamy równowagą rynkową. W tym punkcie cena i ilość są ustalone przez siły rynkowe.
Popyt i podaż mogą zmieniać się w zależności od wielu czynników, takich jak preferencje konsumentów, koszty produkcji, dochody ludności, technologia, polityka podatkowa, konkurencja itp. Zmiany te powodują przesunięcia krzywych popytu i podaży, co z kolei wpływa na nową równowagę rynkową.
Popyt i podaż to kluczowe narzędzia analizy ekonomicznej, które pomagają zrozumieć funkcjonowanie rynków i podejmować racjonalne decyzje.
Jak mierzymy inflację?
Inflację mierzymy za pomocą wskaźników cen, które pokazują zmianę poziomu cen w danym okresie w stosunku do poziomu cen w okresie bazowym. Najczęściej używanym wskaźnikiem jest wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI – Consumer Price Index), który oblicza się na podstawie koszyka reprezentatywnych dóbr i usług kupowanych przez przeciętnego konsumenta. Wskaźnik ten pokazuje zmianę cen tych dóbr i usług w danym miesiącu lub roku w porównaniu z miesiącem lub rokiem poprzednim.
Na przykład, jeśli CPI wynosi 105% w styczniu 2020 roku w porównaniu ze styczniem 2019 roku, to oznacza, że ceny dóbr i usług wchodzących w skład koszyka wzrosły średnio o 5% w ciągu roku.
Co to jest Wskaźnik Cen Konsumpcyjnych?
WZK jest to wskaźnik, który mierzy zmianę cen towarów i usług, które kupują przeciętne gospodarstwa domowe. Wskaźnik ten jest obliczany na podstawie statystycznego koszyka zakupów, który zawiera około 2000 pozycji. Wskaźnik WZK jest najczęściej używanym miernikiem inflacji lub deflacji, czyli zmiany siły nabywczej pieniądza. Wskaźnik ten jest obliczany przez Główny Urząd Statystyczny w Polsce i Europejski Bank Centralny w Unii Europejskiej. Wskaźnik WZK ma wpływ na politykę pieniężną, poziom stóp procentowych, płace i emerytury.
Jak inflacja wpływa na nasze finanse?
Inflacja ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla naszych finansów osobistych. Zależą one od tego, czy jesteśmy głównie kredytobiorcami, oszczędzającymi czy inwestorami.
- Dla kredytobiorców inflacja może być korzystna, jeśli oprocentowanie kredytu jest niższe niż stopa inflacji. Wtedy realna wartość kredytu i rat spada wraz z upływem czasu. Na przykład, jeśli pożyczyliśmy 1000 zł na rok z oprocentowaniem 10%, a inflacja wynosi 15%, to po roku będziemy musieli oddać 1100 zł nominalnie, ale realnie będzie to tylko 956 zł (1100 / 1,15 = 956). Oznacza to, że inflacja zmniejszyła nasze zadłużenie o 44 zł.
- Dla oszczędzających inflacja może być niekorzystna, jeśli oprocentowanie oszczędności jest niższe niż stopa inflacji. Wtedy realna wartość oszczędności maleje wraz z upływem czasu. Na przykład, jeśli zaoszczędziliśmy 1000 zł na rok z oprocentowaniem 5%, a inflacja wynosi 10%, to po roku będziemy mieli 1050 zł nominalnie, ale realnie będzie to tylko 955 zł (1050 / 1,10 = 955). Oznacza to, że inflacja zmniejszyła nasze oszczędności o 45 zł.
- Dla inwestorów inflacja może być zarówno korzystna, jak i niekorzystna, w zależności od rodzaju i rentowności inwestycji. Inflacja może sprzyjać inwestycjom w aktywa rzeczowe, takie jak nieruchomości, złoto czy akcje, które zwykle zyskują na wartości w warunkach inflacyjnych. Natomiast inflacja może szkodzić inwestycjom w aktywa finansowe, takie jak obligacje czy lokaty, które zwykle tracą na wartości w warunkach inflacyjnych.
Jak radzić sobie z inflacją?
Inflacja jest nieuniknionym zjawiskiem w gospodarce rynkowej i nie da się jej całkowicie wyeliminować. Jednak można podjąć pewne kroki, aby zmniejszyć jej negatywne skutki dla naszych finansów osobistych. Oto kilka przykładów:
Planować budżet domowy i kontrolować wydatki.
Inflacja oznacza, że nasze pieniądze mają mniejszą siłę nabywczą, więc musimy być bardziej ostrożni w wydawaniu ich. Możemy szukać tańszych alternatyw, porównywać ceny, kupować tylko to, co potrzebne i unikać niepotrzebnych długów.
Negocjować podwyżki płac lub szukać dodatkowych źródeł dochodu.
Inflacja oznacza, że nasze zarobki mają mniejszą siłę nabywczą, więc musimy starać się je podnosić lub uzupełniać. Możemy prosić o podwyżkę płacy, która przynajmniej pokryje stopę inflacji, lub szukać dodatkowej pracy lub biznesu.
Dywersyfikować portfel inwestycyjny i dostosowywać go do warunków rynkowych.
Inflacja oznacza, że nasze inwestycje mają różną rentowność i ryzyko, więc musimy je odpowiednio dobierać i zmieniać. Możemy inwestować w różne rodzaje aktywów, takie jak akcje, obligacje, fundusze czy nieruchomości, i dostosowywać ich proporcje w zależności od sytuacji gospodarczej i naszych celów finansowych.
Inflacja w Polsce
Inflacja jest mierzona za pomocą wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI), który pokazuje, jak zmienia się średni poziom cen w porównaniu z poprzednim okresem.
Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), inflacja w Polsce we wrześniu 2023 roku wyniosła 8,2% w ujęciu rocznym, czyli w porównaniu z wrześniem 2022 roku. To oznacza, że ceny dóbr i usług konsumpcyjnych były średnio o 8,2% wyższe niż rok wcześniej. W ujęciu miesięcznym, czyli w porównaniu z sierpniem 2023 roku, ceny spadły o 0,4%.
Inflacja w Polsce we wrześniu 2023 roku była niższa niż oczekiwania rynku, który prognozował poziom 8,5%. Był to też pierwszy jednocyfrowy odczyt inflacji od lutego 2022 roku, kiedy wskaźnik CPI wyniósł 8,5%. Od tego czasu inflacja w Polsce rosła i osiągnęła szczyt w sierpniu 2023 roku na poziomie 10,1%.
Głównymi czynnikami obniżającymi inflację we wrześniu były spadki cen paliw (o 7% rok do roku), żywności (o 10,3% rok do roku) i nośników energii (o 9,9% rok do roku). Z kolei największe wzrosty cen odnotowano w kategoriach: usługi komunikacyjne (o 21,4% rok do roku), usługi rekreacyjne i kulturalne (o 18,7% rok do roku) oraz usługi hotelarskie i gastronomiczne (o 17,6% rok do roku).
Inflacja w Polsce jest obecnie jedną z najwyższych w Unii Europejskiej. Średnia inflacja w strefie euro we wrześniu wyniosła 3,4%, a w całej UE – 3,7%. Najwyższą inflację spośród państw członkowskich UE miała Węgry (12%), a najniższą Cypr (-0,6%).
